Nadja Jungmann: ‘Je kunt dit kabinet ook een groot compliment geven’
Liever geen stelselveranderingen als er een nieuw kabinet komt, maar verdere stappen zetten op het pad van de Brede Schuldenaanpak. Dat adviseert schulden en incasso-expert Nadja Jungmann. ‘Er zijn echt positieve ontwikkelingen, zoals de vele stukken nieuwe wetgeving die mensen echt beter beschermen, initiatieven zoals het schuldenknooppunt en collectief schuldregelen en het besef dat we meer moeten inzetten op preventie. Laten we investeren in doorontwikkeling en niet het kind met het badwater weggooien.’
Nadja Jungmann is vooraanstaand schulden en incasso-expert en lector Schulden en Incasso aan de Hogeschool Utrecht. Ze werkt momenteel onder meer aan een pilot voor het project ‘Geldzorgen in de spreekkamer’, waarmee de huisartsenpraktijk als vindplaats voor preventieve en vroegtijdige schuldhulp wordt geactiveerd.
Hoe kijk je terug op 3,5 jaar Brede Schuldenaanpak?
‘Door de toeslagenaffaire zouden we het haast niet zien, maar dit kabinet verdient ook een compliment. Er is in korte tijd veel nieuwe wetgeving gerealiseerd. Mensen met schulden worden beter beschermd tegen incassomaatregelen en schuldeisers moeten voortaan snel reageren als de schuldhulpverlening hen iets vraagt. Dat zijn zaken die vanuit het veld al jaren werden geproblematiseerd - de Brede Schuldenaanpak is de katalysator geweest om veel zaken echt aan te pakken.’
‘Daarnaast zijn er door goede samenwerking doorbraken en innovaties gerealiseerd. Denk aan de sectorbrede convenanten, het schuldenknooppunt, collectieve schuldregelingen – dat zijn wenkende perspectieven.
‘We zijn er echt nog lang niet. Toch wil ik ervoor pleiten om deze brede aanpak in essentie door te zetten. Je hoort dat er in de Tweede Kamer wel wordt gesproken over stelselwijzigingen. Op basis van mijn ervaring – ik loop nu zo’n 20 jaar rond in dit veld – heb ik weinig ingrijpende stelselwijzigingen positief zien uitpakken. Het duurt al snel een jaar of vier voordat je kunt zeggen of een maatregel goed uitpakt. Dus, laten we dat doen met de huidige maatregelen. En laten we tegelijkertijd investeren in de doorontwikkeling van de huidige aanpak. Digitalisering en technologie bieden volop kansen.’
‘Op onnodig veel plekken wordt het wiel opnieuw uitgevonden’
Zijn er dingen blijven liggen?
‘Natuurlijk. Dat kan ook niet anders. Een actiepunt waarvan ik heel erg hoop dat het nu nog een zetje krijgt, is het wettelijke recht op betalingsregelingen voor schuldenaren. Daarbij zijn de schuldeisers verplicht rekening te houden met de financiële ruimte van schuldenaren. Dat is nu nog niet zo - daardoor kun je, ook als je kleine schulden hebt, door allerlei zich opstapelende incassokosten nog enorm in de problemen komen.
‘Ook moeten we beter zorgen dat we weten wat wel en wat niet werkt. En voor welke doelgroep. De afgelopen jaren is er veel geëxperimenteerd met allerlei vormen van hulpverlening – denk aan budgetbeheer, schuldhulpmaatjes, buddy-trajecten, etc. Bureau Bartels heeft in de evaluatie van de Brede Schuldenaanpak <link> 143 experimenten geanalyseerd. Bij maar de helft waren er vooraf doelen geformuleerd. Bij slechts een derde werd geprobeerd de effecten te meten.’
Hoe komt dat?
‘In het algemeen is in het sociaal domein het sociale hart heel groot, maar gaat de aandacht niet uit naar de vraag wat maatregelen en aanpakken eigenlijk opleveren. Vaak is men al blij dát de pilot kan plaatsvinden - er is trouwens ook vaak geen geld om te toetsen. En meten ís ook ingewikkeld in het sociaal domein. Maar er zijn grenzen.
Mijn punt is dat vaak niet eens geprobeerd wordt om ook maar in de buurt te komen van reflectie en verantwoording achteraf. Het betekent dus ook dat er op onnodig veel plekken het wiel opnieuw wordt uitgevonden.
‘Je kunt dat de Brede Schuldenaanpak niet aanrekenen – het is een actie- en geen onderzoeksprogramma. Maar dit moet in de komende periode wel echt beter.’