'Je kunt in een paar jaar een heel nieuw leven opbouwen’

De schulden tijdens haar schooltijd zijn nog te overzien, maar geven al aan waar het voor Iris naartoe gaat. Wat voor baantjes ze ook heeft, het geld vliegt er sneller doorheen dan ze het kan verdienen. Ze leent bij vriendinnen. Met terugbetalen loopt ze altijd achter. Het loopt echt uit de hand als ze International Business gaat studeren. Dan komt er een valkuil bij: Iris krijgt elke maand 750 euro studiefinanciering, deels beurs en deels lening. ‘’Dat kan prima, redeneerde ik, want ik krijg later een goede baan en dan kan ik gewoon terugbetalen.’’

Door dat ‘makkelijke geld’ stapelen de schulden zich op. Iris gaat vaak uit en koopt veel kleding. Online winkelen komt net op, met al zijn gemak en verleidingen. Iris bestelt voluit, en geen haan die er naar kraait. De onvermijdelijke problemen dienen zich aan. Met de maandelijkse storting uit Groningen shopt ze eerst en betaalt ze schulden af. Daarna zit ze weer vier weken zonder geld, zelfs met extra inkomsten uit horecabaantjes. “Ik leefde ver boven mijn kunnen. Dat heb ik jaren gedaan. Op het dieptepunt had ik daardoor 57.321 euro schuld.”

Ik stelde het nog even uit

Die goede baan komt er in 2014 inderdaad. Met verantwoordelijkheden, een auto en vooral een mooi salaris. Iris is verrast dat ze met haar reputatie wordt aangenomen. “Maar ik bedacht ook: dit is de oplossing voor mijn problemen. Ik kan gaan aflossen. Ik stelde het alleen nog even uit.” En dan wreekt het zich dat Iris nooit goede financiële gewoontes heeft geleerd. Ze kan geen nee zeggen tegen uitgaan, vakanties en kleding. Ze geeft weer te veel uit, bouwt een achterstand op bij de fiscus en is opnieuw geregeld blut. Van aflossen of sparen komt niets.

“Naar buiten toe leek ik geslaagd, maar achter mijn voordeur was het een puinhoop. Ik gaf geld een lage prioriteit en maakte verkeerde keuzes”, zegt Iris. “Dat was niet alleen struisvogelgedrag. Ik had ook het beeld van mezelf dat ik tóch niet met geld kon omgaan.” Het is niet dat ze niets wíl doen. Iris maakt elke maand plannen om te besparen en af te lossen. Het komt er nooit van. Dat deukt haar zelfvertrouwen nog verder. Iris voelt zichzelf onvolwassen en onbetrouwbaar. “Het idee dat ik faalde en dat niemand op mij kon rekenen werd steeds bevestigd. Dat was heel akelig.”

Mijn bestaan drukte op me

De schulden zijn bovendien een last die ze alleen draagt. Haar ouders weten van niets, en slechts een paar vrienden zijn vaag op de hoogte. De doorbraak komt als ze in 2016 echt moet gaan aflossen: 350 euro per maand, vijftien jaar lang. “Ik merkte toen dat ik alleen maar bedacht hoe ik nóg meer kon gaan verdienen. Ik koos niet voor wat ik echt wilde of wat bij me paste. Meer geld was bovendien geen oplossing. Ik kon er immers nog steeds niet mee omgaan. Het was deprimerend. Mijn bestaan drukte op me. Het holde me uit en ik kon niet groeien.”

Iris deelt dan met een vriendin een mooi huis in Amsterdam Centrum. Ze beseft dat ze ondanks haar inkomen met lege handen op straat komt te staan als die huisgenoot op een dag iets anders wil. Ze ziet in dat ze haar ouders dan uiteindelijk om hulp zal moeten vragen, en wil dat niet op zo’n crisismoment laten aankomen. Iris raapt al haar moed bij elkaar en licht met lood in haar schoenen haar vader en moeder in. Ze vraagt ook of ze op haar 27ste weer bij hun mag komen wonen, zodat ze haar schulden kan gaan aflossen.

Weer op mijn meisjeskamer

“Het was radicaal om weer op mijn meisjeskamer te gaan wonen, en mijn privacy en mijn eigen leven op te geven. Maar het pakte heel positief uit. Ik kreeg namelijk veel terug. Ik zag allereerst mijn schuld snel slinken. Op 1 januari ben ik helemaal schuldenvrij, na bijna vier jaar’’, zegt Iris. Door uit de ratrace te stappen valt ook haar geldingsdrang weg. Terug bij haar ouders krijgt Iris de rust om te bedenken wie ze echt is en wat ze in het leven wil. Ze verbetert ook haar relaties met anderen. “Op persoonlijk vlak is het echt een wereld van verschil met vier jaar geleden.’’

In die tijd thuis ontdekt ze dat ze een diepe interesse heeft voor wat mensen drijft. Door haar eigen verhaal weet ze wat het is om moedige keuzes te maken. Daarom kiest ze ook in haar werk een andere weg. Iris stapt uit het bedrijfsleven en begint in 2018 als trainer/adviseur bij 113 Zelfmoordpreventie, waar ze dan al vrijwilliger is. “Door te werken op het grensvlak van leven en dood leerde ik veel over het bestaan én over mezelf. Het liet me zien dat ik een communicatieprobleem had, en moeite om me tot mensen te verhouden. In mijn vorige leven speelde ik daarom een rol en was ik steeds voor mezelf op de vlucht. Nu niet meer.’’

Je kunt geen ander leven kopen

Iris wil na de laatste aflossing nog een jaar bij haar ouders blijven wonen om te kunnen sparen. Als je op nul staat, zit je er immers ook zo weer onder. Het deert haar niet dat haar eigen leven daardoor nog even moet wachten. ‘’De afgelopen jaren waren een levensles, die me heel veel heeft gebracht. Ik had eerder nooit gedacht dat ik alles zou aflossen. Dat er daardoor een ander leven voor me in het verschiet zou liggen, waarin ik bij mezélf thuis zou komen. Het was echt een doorbraak, waardoor ik straks kan kiezen wat ik echt wil. Dat kan nog wel even wachten.’’

Wat wil Iris mensen met schulden meegeven? “Wees niet bang voor een oplossing die lang duurt, want de tijd verstrijkt toch wel. Je kunt in een paar jaar een heel nieuw leven opbouwen, als je maar scherpe keuzes maakt. Denk na over hoe je die kunt volhouden. Maak een monsterplan en ga ervoor. Hoe eerder je dat doet, hoe langer je kunt genieten. In mijn vorige leven heb ik ook genoten van alle toffe dingen die ik deed. Ik zal dan ook nooit zeggen dat je niet moeten lenen of als een monnik moet leven. Maar als je drijfveer is dat je niet tevreden bent over wie je bent, dan gaat het je opbreken. Je kunt geen ander leven kopen.”