Vroegsignalering bespaart inwoner veel financiële problemen
Met de wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) is vroegsignalering van schulden een wettelijke taak voor gemeenten geworden. Door deze wijziging hebben gemeenten de mogelijkheid om in een vroeg stadium betalingsachterstanden uit te wisselen waardoor zij mensen met schulden eerder hulp kunnen bieden.
Het verhaal van Francis, ambassadeur voor de campagne ‘Kom jij eruit?’, laat de waarde van vroegsignalering zien:
‘Ik wist dat ik hulp nodig had maar ik kon die op internet niet vinden. Toen belde de gemeente – ik had al drie jaar geen waterschapsbelasting betaald. We hebben bij mij thuis naar mijn financiële situatie gekeken en ik kreeg een coach van Humanitas. Dat werkt goed. Binnenkort ben ik uit de schulden.’
Uit onderzoek is gebleken dat mensen met schulden gemiddeld 5 jaar wachten voordat ze bij de gemeente aankloppen voor hulp. Het is dan niet ‘te laat’ - burgers worden aangemoedigd te komen voor hulp ongeacht de verstreken tijd - maar de burger zelf kan een hogere drempel ervaren wanneer de schulden zijn opgelopen.
Ook Imane Tahiri, beleidsadviseur bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) benadrukt het belang van er op tijd bij zijn: ‘Veel mensen met financiële zorgen weten niet dat je vroegtijdig hulp kunt vragen. Als je op tijd hulp vraagt, is de stress minder groot en de schaamte ook. Maar als je het wegstopt, kan het steeds lastiger worden om over die schaamte heen te komen.’
Gemeenten zijn voor vroegsignalering!
In aanloop naar de inwerkingtreding van de wijzigingen hebben de VNG en andere partners gemeenten ondersteund in de voorbereiding van de implementatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening.
De wijzigingen zijn nog maar net vier weken geleden ingegaan, maar Tahiri geeft aan dat gemeenten die al een langere tijd bezig zijn met vroegsignalering in de praktijk al enig effect zien: ‘Gemeenten zijn blij dat ze mensen vroegtijdig kunnen helpen en zo kunnen voorkomen dat mensen nog dieper in de schulden raken.’ Ze verwacht dat de COVID-19 crisis ervoor zorgt dat steeds meer mensen met betalingsachterstanden bij gemeenten in beeld komen, dus de gemeente zal meer mensen moeten helpen. Betalingsachterstanden vroegtijdig kunnen signaleren, is dan een groot voordeel.
Het is belangrijk dat gemeenten goed in staat zijn om de verwachte toename van inwoners met problematische schulden (of een risico hierop) tijdig te helpen. ‘Er komt veel op gemeenten af. We vinden het vanuit de VNG belangrijk om de uitvoerbaarheid van de wet goed te monitoren en evalueren, zodat tijdig actie kan worden ondernomen als dat nodig is.’
Nog voor de wetswijzigingen in werking traden, liepen er al pilots bij verschillende gemeenten. Voor deze gemeenten zijn de wetswijzigingen makkelijker door te voeren. Gemeenten waar dat niet voor gold, vinden de implementatie uitdagend, omdat er veel werk op hun bord komt.
Verschillende initiatieven Vroegsignalering
Er zijn verschillende initiatieven die gemeenten bij hierbij ondersteunen. Zo is er het Landelijk Convenant Vroegsignalering opgesteld door de NVVK, vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren. Er zijn uniforme afspraken gemaakt tussen gemeenten, woningcorporaties, private verhuurders, energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars. Het convenant vergemakkelijkt de samenwerking tussen deze partijen. De leveranciers geven zorgelijke betalingsachterstanden op vaste lasten als huur, energie, water en de zorgverzekering vanaf 1 januari door aan de gemeenten. Die nemen vervolgens contact op met de betrokkenen om samen zo snel mogelijk aan een oplossing te gaan werken.
Daarnaast is er het initiatief ‘Vroegsignalering Schulden landt in Nederland’, een initiatief van PLANgroep, de gemeenten Amsterdam en Nijmegen, Asessor en Bureau EV. Dit initiatief heeft drie pijlers: kennisdeling via provinciale en landelijke bijeenkomsten (1); kennisdeling door middel van digitale ondersteuning (2); en een ontwikkeling van een monitoringsinstrument (3). Gemeenten kunnen tijdens bijeenkomsten casuïstiek delen waar ze tegenaan lopen in de praktijk, maar ook best practices. ‘Het is mooi om te zien dat gemeenten van elkaar leren door goede voorbeelden te delen’, aldus Tahiri.
Tahiri ziet vooral graag dat schuldhulpverlening zo laagdrempelig mogelijk is. Maatwerk is nodig om iemand met financiële zorgen goed te kunnen helpen, maar dit maakt verschillende wet- en regelgeving soms nog wel eens lastig. Belangrijk is daarom dat inwoners de gemeente goed kunnen vinden, en dat de gemeente de inwoner goed kan vinden. Deze wetswijziging maakt dat laatste in ieder geval een stuk makkelijker.